«عاشورا؛ آزمون پایمردی بر اصول و آرمان ها» / قسمت ششم- مُسیَّب‌بن‌نَجَبَة‌ در آزمون سخت ولایت پذیری

در مجموعه یادداشت های مستند با عنوان: «عاشورا؛ آزمون پایمردی بر اصول و آرمان ها» تلاش خواهیم کرد با معرفی شخصیت های که به هر نوعی در واقعه عاشورا موثر بوده یا حضور داشته اند، زوایای کمتر توجه شده از زندگی آنها درباره عاشورا را مورد بررسی قرار دهیم. شناخت این اشخاص و تصمیم گرفتن آنها در بزنگاه های سخت زندگی، می تواند چراغ راهی برای زندگی امروز ما بخصوص برای خواص در تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه باشد. جامعه ای که امروزه با فتنه ها و هجمه های بسیاری مواجه گشته است که در بسیاری از آنها بار دیگر خواص دچار بی بصیرتی می شوند و از مسیر حق انحراف پیدا می کنند.

شرایط زمانه و سختی های آن همواره معیار خوبی برای سنجش اعمال و رفتار انسان هاست. مُسیَّب‌بن‌نَجَبَة از جمله روسای شیعه است که در دوران امامت امام حسن مجتبی(ع) در آزمون سختی قرار گرفت.وی از جمله شیعیانی است که بر صلح حضرت با معاویه اعتراض می کند[8] و علت آن بخاطر سخنانی است که معاویه با ورود خود به کوفه در مسجد ایراد کرد.

به نوشته صاحب «الفتوح»، بعد از سخنان معاویه در مسجد کوفه، «مسيّب بن نجبه الفزارىّ برخاست و به نزد امام حسن (ع) آمد و گفت:چندانكه تأمّل مى‏كنم به هيچ نوع مرا اين مشكل حلّ نمى‏شود و تعجب من از تو به آخر نمى ‏رسد كه چرا با معاويه صلح كردى و چهل هزار مرد شمشير زن در خدمت تو. اين چه كار بود كه كردى و نفس خويش و فرزندان و اهل بيت و شيعه را از او عهدى نستدى؟ صلحنامه‏ اى نوشته‏ اى كه ميان تو و ميان اوست و ديگر مردمان چنانكه مى ‏بايد از آن خبر ندارند و بدين سبب است كه معاويه بر منبر مى‏رود و مى‏ گويد عهدى كه كرده ‏ام اختيار به دست من است خواهم بدان وفا كنم خواهم نكنم. در حضور تو چنين سخن مى‏ گويد. و الله كه اين سخن با تو مى‏گفت و با هيچ كس ديگر نمى‏ گفت، سهوى بزرگ تو را افتاد، عاقبت آن كار خير باد».[9]

این در حالی بود مُسیَّب‌بن‌نَجَبَة درک درستی از شرایط زمانه نداشت و تحت تاثیر احساسات خود قرار گرفته بود. در حالی که امام حسن مجتبی(ع) بر اساس سنجش شرایط زمانه و فراهم نبودن ادامه جنگ با معاویه برای حفظ جان شیعیان تصمیم به این کار گرفته بود.

با مرگ معاویه و شروع حکومت یزید، سليمان بن صرد و مسيّب بن نجبه و رفاعة بن شدّاد و حبيب بن مظاهر ، جزء اولین شيعيان مؤمن و مسلمان كوفه بودند که به امام حسين(ع)‏ نامه نوشتند و او را به عراق دعوت کردند.[10] شرایط کوفه آنگونه که رهبران شیعی کوفه پیش بینی کرده بودند جلو نرفت و با آمدن عبیدالله به کوفه همه برنامه ها تغییر یافت و سخت گیری های وی باعث شد که عملا رهبران شیعه نتوانند حسین بن علی(ع) را یاری کنند. کشته شدن امام(ع) در کربلا غم و اندو سنگین بر رهبران بزرگ شیعه کوفه برجای گذاشت و از اینکه نتوانسته بودند امام را یاری کنند پشیمان بودند.[11]

در چنین شرایطی پنج تن از بزرگان شیعه کوفه از جمله سليمان بن صرد الخزاعى، مسيب بن نجبه الفزارى ، عبد الله بن سعد بن نفيل الازدى، عبد الله بن وال التيمى و رفاعة بن شداد البجلى که همگی از اصحاب حضرت امیرالمومنین بودند[12]در خانه سليمان بن صرد الخزاعى گرد آمدند و هر يك سخنانى گفتند و عزم جزم كردند كه انتقام خون حسين(ع) را از قاتلان او بگيرند.[13] اینگونه بود که جنبش توابین شکل گرفت.

 در پایان نبرد سخت عین الورده، مسیب بن نجبه و بسیاری از توابین دیگر در سال(65 ه.ق) كشته شدند.[14] پس از پایان جنگ، حصين بن نمير سر مسيب بن نجبه را همراه ادهم بن محرز باهلى پيش عبيد الله بن زياد فرستاد و ابن زياد هم آن را براى مروان بن حكم به دمشق فرستاد و او آن را در دمشق بر نيزه نصب كرد.[15]

پی نوشت ها:

[1] - ابن سعد، ج‏6،ص241؛ ابن حجر عسقلانی،ج‏6،ص234

[2] -کشی، ص69

[3] - ثقفی کوفی، ج‏2،ص:774؛ طوسی، ص81

[4] -خویی،ج18 ، ص162

[5] - ابن سعد، ج‏6،ص:241؛ ابن حجرعسقلانی، ج‏6،ص234

[6] -ابن اعثم کوفی، ج‏2،ص390

[7] - ابن سعد، ج‏6،ص241؛ ابن خلدون، ج2، ص614

[8] -ابن شهرآشوب، ج‏4، ص 35

[9] - ابن اعثم کوفی، ،ج‏4،ص294،295

[10] -ابومخنف کوفی، ص90، ابن شهرآشوب، ج‏4، ص 89

[11] -ابن سعد، ج‏4،ص219

[12] -ثقفی کوفی، ج‏2،ص775

[13] -طبری، ج‏5،ص552، یعقوبی، ج‏2،ص257

[14] -طبری، ج‏5،ص599؛ ابن سعد، ج‏6،ص241؛یعقوبی، ج‏2،ص257، مسعودی، مروج الذهب، ص 269؛ ابن خلدون، ج‏3،ص216

[15] -ابن سعد، ج‏6،ص241

منابع و ماخذ:

ابو اسحاق ابراهيم بن محمد ثقفى كوفى، الغارات، تحقيق جلال الدين حسينى ارموى، تهران، 1353ش؛ أبو الحسن على بن الحسين بن على مسعودي، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، قم، 1409؛ أبو جعفر محمد بن جرير طبري، تاريخ الأمم و الملوك ، تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم ، بيروت، 1387/1967؛ أبو محمد أحمد بن اعثم كوفى، الفتوح، تحقيق على شيرى، بيروت، 1411/1991؛ ابومخنف كوفى ‏، وقعة الطفّ‏،مصحح: يوسفى غروى، محمد هادى، قم، 1417؛ احمد بن أبى يعقوب بن جعفر بن وهب واضح الكاتب العباسى المعروف باليعقوبى، تاريخ یعقوبى، ، بيروت ، دار صادر، [بى تا]؛ احمد بن على بن حجر عسقلانى، الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بيروت، 1415/1995؛ خويى‏، معجم رجال الحديث‏، قم،1410؛طوسی، رجال الشيخ الطوسي‏، نجف، 1381؛ عبد الرحمن بن محمد بن خلدون، ديوان المبتدأ و الخبر فى تاريخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأكبر، تحقيق خليل شحادة، بيروت، ، 1408/1988؛محمد بن سعد بن منيع الهاشمي البصري، الطبقات الكبرى، تحقيق محمد عبد القادر عطا، بيروت، 1410/1990؛ محمد بن على‏ ابن شهر آشوب مازندرانى،مناقب، قم،1379 ؛ محمد بن عمر كشى‏، رجال الکشی، مشهد، 1348ش‏.