نبرد ترمینولوژیک/مخالفان احمدی نژاد چگونه در دام هاشمی افتادند؟(مهم)

رابطه سیاست و زبان، در هم تنیده و ناگسستنی است. سیاست فعالیتی اجتماعی است که از راه زبان و ادبیات بروز و ظهور پیدا می کند؛ خواه به صورت نوشته هایی در قالب کتاب، جزوه، بولتن، بیانیه و... خواه به شکل شعار در تظاهرات و راهپیمایی ها و یا سخنرانی های سیاسی. ممکن است در نظر اول زبان مسئله ای ساده و ابتدایی فرض شود: «سامانه بیان که نشانه ها و نماد ها (کلمات) را به کار می گیرد تا احساسات، افعال، اندیشه ها و ... را به افکار عمومی منتقل کند.»

چنین برداشتی از زبان، این سامانه بیانی را تا حد یک ابزار خنثی، غیر فعال و فاقد هرگونه بار ارزشی فرو می کاهد و نقش آن را صرفا بازتاب دادن هر چه صحیح تر حقایق جلوه می دهد. درست مانند آینه ای که هر چه را در برابرش باشد بی کم و کاست بازتاب می دهد.

این دیدگاه در خصوص زبان، لااقل در وادی سیاست مردود است. سیاستمداران هرگز زبان را یک ابزار ساده ارتباطی نمی پندارد. زبان در دست سیاست مدار، سلاحی برنده است که با پردازش آن، نیت سیاسی خود را انتقال می دهد، فضای سیاسی مد نظرش را به افکار عمومی تحمیل می کند، زمین بازی اش را می چیند و در نهایت جهان مورد نظرش را خلق می کند. از این روست که احزاب، گروه ها و نحله های سیاسی مبتنی بر آمال و اهداف تعریف شده شان، دست به خلق ترمینولوژی سیاسی مد نظر خود می زنند و این مسئله (طراحی و خلق ادبیات سیاسی) به عنوان یکی از اساسی ترین محورها در طرح ریزی های استراتژیک جریان های سیاسی مطرح است. اگر چنین نبود و انتخاب ادبیات و ترمینولوژی در رسیدن یا نرسیدن احزاب و گفتمان های به اهداف شان تاثیری نداشت، امروز تنها شاهد رواج یک ترمینولوژی واحد در میان همه احزاب گروه ها و گفتمان های سیاسی بودیم به گونه ای که همگان در توصیف شخصیت ها، موقعیت ها و حوادث از ادبیات و کلید واژه های سیاسی یکسان سود می بردند. اما حقیقت آشکار این است که به تعداد گفتمان های سیاسی تاریخ بشر، ترمینولوژی و ادبیات سیاسی وجود دارد.

چند نمونه روشن از تاثیر کلید واژه های سیاسی
کلید واژه های سیاسی نقشی اساسی در ارائه چهره مثبت یا منفی از پدیده ها دارند. انتخاب واژگان می تواند از یک سو توجیه کننده زشت ترین پدیده های سیاسی و مشروعیت بخش به نامشروع ترین مطامع سیاسی باشد و از سویی دیگر بدیهی ترین منافع و خیرات را شر مطلق جلوه دهد.

به عنوان مثال روشنفکران غرب زده در کشور های جهان سوم از صفت «عقب مانده» برای توصیف وضعیت کشورشان استفاده می کنند، اما کسانی که از استقلال فکری بیشتری بر خوردارند، لفظ «در حال توسعه» را ترجیح می دهند. حمله آمریکا به عراق را هم می توان «نقض حاکمیت ملی» و «تجاوز» توصیف کرد و هم می توان آن را «آزاد سازی مردم عراق» از شر دیکتاتور بعثی نام نهاد و برایش مشروعیت جهانی آفرید. یقینا اگر هزینه های سرسام آور حکومت ها «سرمایه گذاری عمومی» نام بگیرند، قابل تحمل تر است تا اینکه به مردم یاد آور شد این همان «پول مالیات و نفت» شماست!

الگوی «امام – امت»
در جمهوری اسلامی یا هر نظام سیاسی مبتنی بر «الگوی امت – امامت»، خلق ترمینولوژی از جمله مهمترین وظایف امام و رهبر است. از مهمترین اقدامات عملیاتی امام و رهبری، خلق ترمینولوژِی انحصاری مستقل برای انقلاب اسلامی با هدف مدیریت و هدایت هرچه بهتر افکار عمومی وجلوگیری از فرو افتادن انقلاب به دام مسیرهای انحرافی است.

به عنوان نمونه می توان به کاربرد دو واژه مستکبر و مستضعف به جای واژگان «کشورهای پیشرفته» و «اقشار کم در آمد» اشاره کرد. امام راحل (ره) در خصوص کشورهای توسعه یافته واژه استکبار را به کار می بردند و مستضعف را بهترین صفت برای توصیف وضعیت مردم می دانستند که هر دو واژه نیز ریشه های قرآنی دارند.

انتخاب واژه پیشرفت به جای توسعه از سوی رهبری معظم انقلاب اسلامی نمونه ای دیگر است. در فراز پیش رو از سخنان رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای تاکیدی کم نظیر بر مسئله لزوم حفظ مرزهای ترمینولوژیک انقلاب اسلامی دارند:

«کلمه «پیشرفت» را ما با دقت انتخاب کردیم؛ تعمداً نخواستیم کلمه «توسعه» را به کار ببریم. علت این است که کلمه توسعه، یک بار ارزشى و معنائى دارد؛ التزاماتى با خودش همراه دارد که احیاناً ما با آن التزامات همراه نیستیم، موافق نیستیم. ما نمیخواهیم یک اصطلاح جا افتاده متعارف جهانى را که معناى خاصى را از آن میفهمند، بیاوریم داخل مجموعه کار خودمان بکنیم. ما مفهومى را که مورد نظر خودمان است، مطرح و عرضه میکنیم؛ این مفهوم عبارت است از «پیشرفت».»

«معادل معناى فارسى پیشرفت را میدانیم؛ میدانیم مراد از پیشرفت چیست. تعریف هم خواهیم کرد که منظور ما از این پیشرفتى که در فارسى معنایش روشن است، چیست؛ پیشرفت در چه ساحت هائى است، به چه سمتى است. ما این وام نگرفتن مفاهیم را در موارد دیگرى هم در انقلاب داشته‌ایم. ما از کلمه «امپریالیسم» استفاده نکردیم؛ کلمه «استکبار» را آوردیم. ممکن است یک زوایائى در معناى امپریالیسم وجود داشته باشد که مورد نظر ما نیست. حساسیت ما بر روى آن زوایا نیست؛ حساسیت ما بر روى آن معنائى است که از کلمه «استکبار» به دست مى‌آید. لذا این را مطرح کردیم، در انقلاب جا افتاد؛ دنیا هم امروز منظور ما را میفهمد. و همچنین مفاهیم دیگرى.مفهوم پیشرفت، براى ما مفهوم روشنى است. ما «پیشرفت» را به کار میبریم و تعریف میکنیم که مقصود ما از پیشرفت چیست.»

منازعه ترمینولوژیک اول
در نظام «امت – امامت»، امت حتی در ادبیات سیاسی نیز مطیع امام است و در این مسئله نیز از امام نه پیشی می گیرد و نه عقب می ماند، نه ادبیات سیاسی اغیار را می پذیرد و نه از تکرار ادبیات امام اعراض می دارد. امت بدون اشاره امام اجازه ندارد هر ترمینولوژی و ادبیات سیاسی را پژواک دهد. با این پیش فرض کسانی که حوادث پس از انتخابات را با هر واژه ای به جز واژه «فتنه» (ترمینولوژی تولید شده توسط رهبری برای مهار بحران سال 88) توصیف کردند (تعابیری چون کدورت، دعوای سیاسی و در گیری خانوادگی، اعتراض به نتایج انتخابات و ...) با رهبری انقلاب وارد یک منازعه ترمینولوژیک شده اند. با این وجود غلبه یافتن ترمینولوژی رهبری بر ترمینولوژی اردوگاه مقابل، زمینه شکست آنان را فراهم کرد.

فصلی نو در منازعه ترمینولوژیک با امام

حدود دو سال از تولید یک ترمینولوژی سیاسی جدید در فضای سیاسی کشور می گذرد. «ترمینولوژی انحراف» از جانب رهبرانقلاب ساخته و پرداخته نشده و در میان سخنان ایشان حتی یک مورد اشاره به وجود «جریان انحرافی» یا «انحراف مسئولان از ارزشهای انقلاب» وجود ندارد. این نکته ایست که طرفداران «گفتمان انحراف محمود احمدی نژاد» نیز بدان معترف اند. با این وجود این روزها، ادبیات انحراف، ادبیات سیاسی غالب در فضای نخبگانی و رسانه ای است. واژه انحراف و مشتقات آن، پرکاربرد ترین واژگان است به گونه ای که احتمالا با ادامه این روند، میزان کاربرد واژه «انحراف» از افعالی چون «است» ، «بود» و «شد» هم پیشی خواهد گرفت. ترمینولوژی انحراف در استخدام «گفتمان انحراف احمدی نژاد» قرار دارد که خود به عنوان یک «ضد گفتمان سلبی» در مقابل جریان سوم تیر نقش آفرین است. غالب شدن ترمینولوژی انحراف، فرصتی بزرگ را برای طرفداران «گفتمان انحراف احمدی نژاد» پدید آورده است تا از مهمترین گزاره خود، پرده برداری کنند: «محمود احمدی نژاد بزرگترین خطر علیه انقلاب اسلامی است.»

در حقیقت طی دو سال گذشته برای دومین بار منازعه ای ترمینوژیک با رهبر انقلاب آغاز شده است. تغییر ترمینولوژی غالب در فضای سیاسی موجب تغییر در تعریف دوست و دشمن شده و نهایتا جای این دو را با یکدیگر عوض کرده است. تا زمانی که ترمینولوژی رهبر انقلاب (فتنه) غلبه داشت و نخبگان سیاسی بدان وفادار بودند، جریان فتنه (راس فتنه، میرحسین موسوی، مهدی کروبی و سید محمد خاتمی) به عنوان اصلی ترین تهدید علیه انقلاب اسلامی شناخته می شد و در مقابل محمود احمدی نژاد و یارانش به دلیل بازگرداندن قطار منحرف شده انقلاب به ریل اصلی مورد تقدیر قرار می گرفتند. اما تغییر ترمینولوژی موجب شد تا نه تنها اکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی از حلقه فتنه گران خارج شوند، بلکه میرحسین موسوی و مهدی کروبی به برادران انقلابی حبیب الله عسگراولادی تبدیل شوند و "ساکتین انحراف" به جای "ساکتین فتنه" مورد ملامت قرار گیرند. در مقابل این روزها منحرفان از فتنه گران نیز خطرناک تراند.

ترمینولوژی انحراف از کجا آمد؟
آرشیو سایت آقای هاشمی در حدفاصل خرداد 88 تا حوالی خرداد 89 از دسترس خارج است. با این وجود بررسی ها نشان می دهد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در بازه زمانی 24 تیر ماه سال 89 تا 1 اسفند 1391 به میزان 99 بار محمود احمدی نژاد را متهم به انحراف کرده است. "انحراف از مهدویت"، "انحراف از رهبری"، "انحراف از قانون"، "انحراف از اخلاق"، "انحراف از عدالت"، "انحراف از روحانیت و مرجعیت"، "انحراف هدفمندی یارانه ها"، "انحراف در ارائه آمار" و ... بخشی از موضوعاتی است که مورد توجه آقای هاشمی قرار گرفته است.

سایت آقای هاشمی بعد از انتشار چندباره مطلبی تامل برانگیز تحت عنوان "سکوت رهبری در برابر انحراف رئیس جمهور جایز نیست" در تاریخ 8 دی 1390 فیلتر شد.

پایگاه اطلاع رسانی آقای هاشمی با افتخار و در دفعات متعدد تاکید کرده است که گزاره انحراف دکتر احمدی نژاد را شخص هاشمی رفسنجانی ابداع کرده و بذر آن را در نامه بدون سلام والسلام وی به رهبر انقلاب پاشیده است.

مواضع آقای هاشمی درباره انحراف دکتر احمدی نژاد در جدولی که در ادامه می آید، قابل مشاهده است. بدیهی است که برخی از مخاطبان با منظومه ای از شبهات پیرامون جریان موسوم به انحرافی مواجه هستند. این گزارش و جدول پیش رو پاسخگوی هیچ یک از شبهات پیرامون اطرافیان رئیس جمهور نیست بلکه تنها کوششی است در جهت یادآوری مرزبندی های سیاسی. می توان با محمود احمدی نژاد مخالف بود اما مرزبندی خود با اکبرهاشمی رفسنجانی را حفظ کرد و در عین حال به ترمینولوژی رهبر انقلاب وفادار ماند. بسیاری از گروه های انقلابی و نخبگان ولایتمدار به دلیل عدم توجه به این مهم در پروژه آقای هاشمی غلتیده اند. امروز تا حدود زیادی کار از کار گذشته و بخش عمده ای از نیروهای انقلابی در منازعه ترمینولوژیک با هاشمی رفسنجانی دچار شکست شده و دست ها را به علامت تسلیم بالا آورده اند. زین پس فقط باید در انتظار تبعات شکست در منازعه ترمینولوژیک نشست.

محمد حسین حیدری